بحران دریاچه ارومیه
امروزه جلوه هايي از يک تهديد جدي زيست محيطي درعرصه جهاني مشاهده مي شود.تخريب و نقصان بيش ازحد منابع طبيعي ازجمله آب، خاک، جنگل ها، مراتع شيلات و تنوع زيستي همراه با سيستم هاي حافظ زندگي چون لايه ازن نظام اقليمي، چرخه اقيانوس ها و چرخه اتمسفري و…که همگي ريشه درجهل انسان دارد مي تواند فاجعه اي جهاني به بارآورد مصيبتي که کشتارآن به مراتب ازبيماري هاي مسري چند صدسال پيش و بيماران ايدز و تمامي جنگ هايي که درسطح جهان جريان داشته بيشترخواهد بود.
وضعیت کنونی دریاچه ارومیه، شاخص مناسبی برای پی بردن به عمق بحران آب و تبعات ناشی از مدیریت ناکارآمد و برداشت بی رویه و غیرمسئولانه از منابع آبی محدود این بخش از سرزمین مان ایران می باشد در حال حاضر بخش مهمی از گستره این دریاچه خشک شده و بیش از 50 میلیارد مترمکعب آب آن نسبت به دوره های پرآبی دریاچه از بین رفته است و دریاچه نسبت به تراز اکولوژیک خود با کمبود آب بیش از 98 میلیارد مترمکعب مواجه می باشد.
. عوامل طبیعی تا چه اندازه در روند خشک شدن سطح آب دریاچه ارومیه تأثیر داشته؟
. عوامل انسانی تا چه اندازه در روند خشک شدن سطح آب دریاچه ارومیه تأثیر داشته؟
تقسیم بندی اقلیمی کشور نشان دهنده این است که حدود 23 درصد از مساحت کشور در طبقه بندی مناطق نیمه خشک تا فراخشک قرار دارد بحران دریاچه ارومیه تنها یکی از بارزترین مصادیق شدت بحران های زیست محیطی و آبی کشور هست. حوضه آبریز دریاچه ارومیه نیز برخالف تصورات عمومی از یک اقلیم نیمه خشک برخوردار می باشد. محیط زیست دریاچه ارومیه از جمله محیط زیست های تأثیرگذار در شمال غرب جغرافیای ایران است که از ویژگی های محیطی و اکوسیستمی ویژه ای برخوردار است.
بر اساس يافته هاي محققان ، چند گويه را بعنوان مهم ترين عوامل موجود در راستاي خشک شدن آب درياچه اروميه عنوان کردند که بيشترين ضريب اهميت را از نظر اهميت عنوان گرديد که عبارتند از:
- شرايط اقليمي (بارندگي کم)
- کاهش ورودی آب های سطحی به دریاچه
- افزايش سدها بدون برنامه (بیش از 100 سد )
- حفرچاههاي غيرمجاز و برداشت از آن
- وجود کشتهاي نامناسب کشاورزي و پرآب مصرف (مانند چغندرقند)
- شيوه هاي سنتي آبياري در زمينه کشاورزي
- عدم آموزش و دسترسی آسان و اعتبارات برای شیوه های نوین آبیاری کشاورزی
- افزايش مصرف آب در بخش کشاورزي
- افزایش مصرف صنعتي
- بخش مصرف خانگي
- برداشتهاي غيرمجاز از آبهاي سطحي
- وجود جاده ميانگذر شهيد کلانتري
- عدم نصب کنتورهاي هوشمند بر روي چاهاي برق دار
با تعيين و تحليل مشکلات درياچه اروميه بطور کليدي مطرح کردند که هر 4 زيرسيستم (کالبدي، اکولوژيکي -بيولوژيکي، اجتماعي-اقتصادي و ساختار تصميم گيري) به ترتيب داراي اهميت است.
اگر چه دریاچه ارومیه بزرگ ترین دریاچه داخلی ایران، دومین دریاچه شور جهان و بیستمین دریاچه بزرگ جهان است و از نظر آب و هوایی متعادل کننده هوای محیط زیست منطقه می باشد، اما در چند دهه اخیر رو به زوال گذاشته است.
کاهش ورودی آب های سطحی به دریاچه و سدسازی دو عامل اصلی کاهش آب دریاچه می باشند. بنابراین تأمین حق آبه دریاچه، محدود نمودن ساخت و ساز سدها می تواند دو راه کار برای توقف روند خشک شدن دریاچه ارومیه باشد.
بحران دریاچه ارومیه و کاهش سطح آب آن پیامدهای زیست محیطی، اقتصادی-اجتماعی، جمعیتی و جغرافیایی نامطلوبی را به وجود آورده است. ازجمله این پیامدها، در ابعاد اقتصادی، تضعیف بخش کشاورزی و صنعت گردشگری، در ابعاد اجتماعی و جمعیتی-مهاجرت از روستا به شهر و جمعیت زدایی روستاها، و در ابعاد زیست محیطی – کاهش منابع آب چاهها، قناتها، وزش بادهای نمکی، کمبود کیفیت خاک های کشاورزی و غیره را به همراه داشته است.
بنابراین حوضه آبریز دریاچه ارومیه به دلیل بسته بودن، تأثیران مخرب و منفی انسان را سریعتر از حوضه های بازنمایان می سازد، اما با توجه به ادامه تنزل محیطی در این منطقه، کماکان به نظر می رسد عاملان تصمیمگ یری این حوضه میان کنش ها و تأثیر فعالیت های انسانی بر زیرسیستمهای کالبدی و اکولوژیکی- بیولوژیکی دریاچه را کامل درک نکرده اند.
پیشنهاد راهکارهای مناسب جهت احیاء دریاچه ارومیه:
- تأمین آب برای دریاچه ارومیه از منابع آب جدید؛
- اقدام های حفاظتی و نرم افزاری؛
- اقدام های حفاظتی و کاهش اثرات خشک شدن دریاچه؛ به طور مثال استفاده از توپ های پلاستیکی جهت جلوگیری از تبخیر آب سطح دریاچه
- کنترل و کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی و غیر کشاورزی؛ به طور مثال آموزش کشاورزان و دادن اعتبارات مناسب جهت بهینه کردن شیوه های آبیاری و نیز انتقال صنایع پر مصرف مانند صنعت فولاد به مناطق جنوبی کشور و استفاده از آب خیلج فارس برای صنایع پر مصرف صنعتی
- کنترل، کاهش و برداشت از منابع آب سطحی و زیرزمینی حوضه آبریز؛
- استفاده از پتانسیل های مطالعاتی بین المللی در جهت تلاش برای جلوگیری از خشک شدن دریاچه و اقدام برای تجدید حیات آن؛
- توزیع حق آب های مناسب دریاچه و افزایش آن برای افزایش سطح تراز آب دریاچه؛
- کاهش ساخت سدها (بیش از 100 صد در حال حاضر وجود دارد ) بر روی رودخانه های منتهی به دریاچه؛
- گسترش درختکاری (با مطالعات کارشناسی) در مناطق حاشیه دریاچه برای جلوگیری از گسترش شوری زمین؛
- افزایش سرمایه گذاری بر روی بارش مصنوعی بر روی دریاچه.
شما چه راهکارهای دیگری پیشنهاد می کنید؟
منبع : پایگاه مرکز علمی جهاد کشاورزی SID
مهندس حجت عباسی حاجی فیروز hojjatabbasi.ir
به طور خلاصه ادامه این بحران کم‌آبی دریاچه ارومیه موجب ایجاد کانون‌های گردو غبار نمکی در منطقه ، نابودی جزایر دریاچه ، فرار حیوانات وحشی موجود در آنها و ورود گونه‌های مهاجم به این جزایر خواهد شد.
اکوسیستم خشکی شامل 102 جزیره است که بزرگترین آنها به ترتیب «کبودان» (قویون‌داغی) به دلیل زندگی قوچ ومیش ارمنی، «اشک» بخاطر داشتن گوزن زرد ایرانی، «اسپیر» و «آرزو» با پوشش گیاهی غنی آن از اهمیت بسیاری برخوردارند. جزایر کوچک و نه‌گانه (دوقوزلار) این دریاچه نیز مکان بسیار مهمی برای زادوولد پلیکان سفید، فلامینگو و کاکائی صورتی هستند.
متاسفانه اين زيست‌بوم بسيار با ارزش ملی و جهانی در سال‌های اخير با مشكلاتي مواجه شده كه حيات آن را به شدت در خطر افتاده . روند جدی كاهش حجم آب پارک ملي درياچه اروميه باعث شده ويژگی‌های زيستی خود را از دست داده و زندگی هم وطنان در منطقه به خطر بیافتد.
ایران آذربایجان تبریز اذربایجان غربی آذربایجان شرقی بحران کم آبی دریاچه ارومیه اورومو گولوموز دریامیز دنیزیمیز اروموموز گورودو خشک شد خشکسالی سد سازی مدیریت غلط مصرف اب مدیریت اشتباه اب صنعتی بی آبی
اگر با گفتن و ارائه راهکار از طرف من و شما و دیگران درست می‌شد که خوب بود ، اما باید باور کنیم که مسئولین و سران کشوری حتی سر سوزن به نظرات و نگرانیهای ما اهمیت نمیدن….